Stel je een vervoermiddel voor waarmee je dwars door Europa kunt reizen. Geen rijen, geen bagagepaniek, geen opgetrokken benen. Je kunt uitstappen in Lyon voor de lunch of Milaan voor een avondwandeling. In plaats van een in plastic verpakte maaltijd, oorpijn en verplichte commercials krijg je rust, ruimte en een landschap dat langzaam verandert. En toch, als het aan Carlo van de Weijer ligt, moeten we vooral níet investeren in dit vervoermiddel: de trein.
In zijn opiniestuk in NRC zet hij het Europees hogesnelheidsnetwerk weg als een te dure mislukking in wording. De impact zou marginaal zijn, de kosten te hoog, de natuur het kind van de rekening. En passant neemt hij het begrip ‘groen narratief’ op de hak, alsof duurzaamheid vooral een verhaal is, geen noodzaak. Ondertussen blijven de luchtvaart en cruise-industrie buiten beeld. Terwijl die juist exponentieel groeien, zwaar vervuilen en structureel worden gesubsidieerd.
Vliegen blijft kunstmatig goedkoop
Uit onderzoek van Follow the Money blijkt dat de luchtvaartsector leunt op een wankel verdienmodel: extreem lage winstmarges per stoel, hoge schulden en een grote afhankelijkheid van staatssteun. De winst bij KLM is gemiddeld € 1,60 per passagier. Nieuwe toestellen kosten honderden miljoenen. Zodra die aan de grond staan, lopen de verliezen razendsnel op. Toch blijven tickets goedkoop, dankzij belastingvrijstelling op kerosine en lage btw-tarieven.
Dat vliegtickets zo goedkoop zijn, is geen natuurwet maar een beleidskeuze. En een dure: de maatschappelijke kosten van vliegen – van klimaatschade tot geluidsoverlast – worden niet meegerekend. Wie werkelijk oog wil hebben voor efficiëntie en impact, kijkt dáár.
Innovatie in de luchtvaart: traag en fragiel
Van de Weijer stelt dat we vooral moeten inzetten op technologische innovatie binnen de luchtvaart. Alsof dat de grote oplossing is die we links laten liggen. Maar de feiten vertellen iets anders. Volgens de IATA was in 2024 slechts 0,3% van de wereldwijde straalbrandstof duurzaam geproduceerd. In 2025 zal dat naar verwachting 0,7% zijn. De schaalvergroting die nodig is voor een emissievrije toekomst blijft uit.
Om in 2050 netto nul uitstoot te halen, zijn 3.000 tot 6.500 nieuwe SAF-fabrieken nodig. De investering: ongeveer $ 128 miljard per jaar. Tegelijk blijven overheden fossiele brandstoffen subsidiëren en blijven investeerders afwachten. Zelfs als dit allemaal gerealiseerd wordt, blijven de schadelijke neveneffecten van vliegen bestaan. Zolang vliegtuigen worden aangedreven door verbranding, zorgen contrails en stikstofuitstoot voor extra opwarming.
Kortom: echte verduurzaming van luchtvaart is ver weg en ook slechts gedeeltelijk mogelijk.
Schiphol als economische motor? Dat valt tegen
Van de Weijer wijst op de beperkte economische baten van spoorinvesteringen. Maar vreemd genoeg noemt hij niet de even twijfelachtige cijfers van onze nationale luchthaven. Onderzoek van onder meer Eric Pels (VU) en Paul Peeters (Breda University) toont aan dat Schiphol structureel wordt overschat. Veel passagiers gebruiken de luchthaven alleen als overstapplek, zonder economische waarde voor Nederland.
Sterker nog: krimp van Schiphol levert in sommige scenario’s méér economische waarde op, juist omdat schaarste prijzen verhoogt en de maatschappelijke kosten afnemen. Wie economische logica wil volgen, moet dat dan ook consequent doen.
Wil je meer lezen over de CO2 uitstoot van je vervoersmiddel? We leggen je uit wat het verschil is.
De trein is wél flexibel
Een veelgehoorde kritiek: de trein is inflexibel. Maar wie dat roept, heeft waarschijnlijk al een tijd geen internationale treinreis meer gemaakt. De trein biedt vrijheid. Je kunt kiezen voor snelle verbindingen of juist voor een route met tussenstops in steden als Keulen, Wenen of Turijn. De reis ís de ervaring, in plaats van iets wat je moet ondergaan.
Flexibiliteit gaat niet alleen over snelheid of bereikbaarheid, maar ook over beleving en autonomie. Daar scoort de trein simpelweg beter.
Stop met het schrikbeeld van het spoor
En dan nog dit: er is op dit moment helemaal geen sprake van de aanleg van een nieuw, Europees megalomaan HSL-netwerk. Wat er wél speelt, is een groeiende behoefte aan beter internationaal treinverkeer. Dat vraagt geen miljarden aan beton, maar politieke wil – eerlijke ticketprijzen, kortere overstaptijden, snellere grensprocedures en betere coördinatie tussen landen.
Geen afleiding, maar actie
In plaats van de trein verdacht te maken, zouden experts als Van de Weijer hun kennis kunnen inzetten voor échte systeemverandering. Door te pleiten voor investeringen in alternatieven én in innovatie.
Technologische vooruitgang is nodig. Maar tot die realiteit er is, moeten we ook werken aan gedragsverandering: minder vaak vliegen, dichterbij reizen, langer blijven. We hebben alles en iedereen nodig om ervoor te zorgen dat we ook in de toekomst nog mooie reizen kunnen maken, zonder dat de bestemming en haar bewoners eraan onderdoor gaan.
Bij Better Places doen we er alles aan om de CO2e-uitstoot van onze reizen te minimaliseren. Daarom stoppen we sinds 2017 voor elke reiziger die bij ons boekt een bedrag in een innovatiefonds.
Wat doet Better Places dan anders?
Wij maken reizen waarbij de bestemming écht centraal staat. Geen massatoerisme, maar kleinschalige, persoonlijke ervaringen. We werken samen met lokale reisexperts. Zij kennen hun land goed en zorgen ervoor dat jouw reis bijdraagt aan de plek waar je bent en dat zoveel mogelijk van het geld dat je uitgeeft bij de lokale bewoners terechtkomt. Ook stimuleren we reizen per trein en alternatieven voor verre vliegreizen. We investeren in projecten voor natuurbehoud en sociale gelijkheid. Zo maken we reizen waar iedereen beter van wordt.
Wat kun jij als reiziger doen?
Een bewuste reiziger stelt zichzelf deze vraag: wat laat ik achter op de plek waar ik kom? Door te kiezen voor kleinschalige accommodaties, lokale gidsen en duurzame vervoersopties maak je een wereld van verschil. En vaak maak je jouw reis ook leuker en betekenisvoller. Bij Better Places helpen we je daar graag bij. Wij organiseren reizen die bijblijven. Voor jou. Voor de bestemming. Voor de wereld.