Het Titicacameer in Peru

Eerder die ochtend zijn we opgehaald in Puno; de plek waar verreweg de meeste toeristen gelijk op de ferry stappen voor een bliksembezoek aan de Uros eilanden. Een prima manier om een idee te krijgen van het leven van de Uru bevolking, maar in niets een ervaring met authenticiteit. Sommige eilanden zijn zelfs niet meer echt bewoond; daar wordt speciaal voor de toeristen een toneelstukje opgevoerd. En daarom rijden wij naar het schiereiland Capachica, om van daaruit met gids per motorbootje richting de Uros Titino eilanden te varen.

Drijven op riet

We worden verwelkomd met handdrukken, omhelzingen en een begroeting in de inheemse Aymara taal. De eerste stappen op dit eiland van riet zijn onwennig: het wiebelt maar voelt tegelijkertijd verrassend stevig. Met behulp van onze gids krijgen we uitleg over de geschiedenis van de Uru en hun bijzondere levensstijl. De afkomst van deze bevolkingsgroep kent vele verhalen en theorieën, maar zeker is dat hun drijvende bestaan uit nood ontstond; aan elkaar geknoopte rieten boten zorgden er namelijk voor dat ze wanneer nodig altijd snel konden verplaatsen. Gaandeweg ontdekten ze dat het Totora riet dat in het meer groeit, enorm sterk is. Zo begonnen ze langzaamaan bovenop hun boten met het bouwen van de basis voor drijvende dorpjes.

Inmiddels wonen op elk eiland tussen de drie en vijf families, compleet met hutjes en bedden van riet. Een echte micromaatschappij, want iedereen op deze geïsoleerde plek heeft zijn eigen rol, van jong tot oud. Er wordt geleefd van jacht en visserij en af en toe zorgt een bezoek aan het vaste land ervoor dat ze vis kunnen ruilen voor noodzakelijke spullen en aanvullend eten zoals rijst en aardappelen. Hoewel de families hier een simpel bestaan hebben en vasthouden aan hun tradities, staan ze wel open voor invloed van buitenaf. Zo staat er op het eilandje een zonnepaneel en wordt er voor de visserij inmiddels ook gebruik gemaakt van een motorbootje.

Wereldvreemde taferelen

Ademloos kijk ik tijdens de uitleg naar de taferelen die zich om mij heen afspelen. Vrouwen in prachtige handgemaakte kleding treffen voorbereidingen voor het eten. Een peuter nadert al kruipend gevaarlijk dicht de rand van het eiland maar geen mens die hier bang is voor het water. Verstopt achter een hutje repareert een oude vrouw met een miljoen rimpels en de grootste glimlach een visnet. Waar je ook kijkt op dit piepkleine stukje land; verder van onze eigen moderne belevingswereld dan dit is haast niet denkbaar. Toch ben ik nog heel even sceptisch, want ontvangen deze eilanden echt zo weinig bezoekers? Het hoofd van het dorp heeft er een duidelijk antwoord op: we zijn de eerste toeristen die ze in een week tijd hebben gezien. De reden hiervoor is dat de meeste toeristen vooral op zoek zijn naar excursies die weinig tijd en zo min mogelijk geld kosten. Het gevolg is dat er slechts een handjevol organisaties is die een tripje naar deze eilanden aanbiedt. En zo zal het hopelijk ook blijven.

Een bewuste keuze

Na een rondje over het eiland, worden we uitgenodigd voor een tochtje op een traditionele rieten boot. Met grote bewegingen roeit een jonge Uru ons weg van het eiland en richting een rietveld waar hij laat zien hoe het onderste gedeelte van de rietstelen eetbaar is. Aan boord denken we allemaal hetzelfde: wat weerhoudt deze knappe jongeman van een moderner bestaan op het vasteland? Zo raak ik met hem in gesprek; hij blijkt Silver te heten en is 20 jaar oud. Hij is, net als de meeste jonge Uros bewoners, naar de lagere en middelbare school geweest op een groter eiland vlakbij. Een leven anders dan op dit eiland kent hij dus wel, maar verlangen naar een bestaan op het vasteland – of nog gekker; in een stad – dat ziet hij niet zitten. “Wij kennen geen criminaliteit, geen onrecht, niemand hier zoekt ruzie. In de stad is zo’n leven niet mogelijk. Hier lijd ik een rustig en vredig bestaan. Dit is thuis.”

Als ik hem vraag of hij het niet mist om meer leeftijdsgenoten of vrienden om zich heen te hebben, geeft hij aan dat hij het fantastisch vindt om nieuwe vrienden te maken. Ik begrijp hem in eerste instantie niet, totdat ik besef dat hij het over ons heeft. Door de bezoekjes van toeristen kan hij, net als de rest van zijn familie, kennismaken met ‘vrienden’ van over de hele wereld. Iets om elke keer weer naar uit te kijken. Met die woorden leggen we weer aan bij het eiland en is het tijd om afscheid te nemen van deze mooie gezinnen. Om geld zullen ze je hier niet vragen; wel wordt het gewaardeerd als je een kijkje neemt bij hun handgemaakte spulletjes. Koop je op deze plek je souvenirtje, dan lever je direct een waardevolle bijdrage aan het simpele bestaan van deze kleine gemeenschap.

Thuis in Titicaca

Vol van indrukken varen we terug naar het vasteland, waar we genieten van een heerlijke lunch met verse vis uit het meer, voordat we koers zetten naar de gemeenschap Chifrón. Bovenop een helling, met uitzicht over het meer, grillige kliffen en een volledig verlaten baai, wacht ons een overnachting in het huis van Walther, zijn vrouw Mariela en hun twee jonge kinderen. Vol enthousiasme worden we binnengelaten in hun huis, dat misschien wel op een van de mooiste plekken aan het meer gelegen is. Toen ze hier zo’n drie jaar geleden naartoe verhuisden vanuit de naastgelegen gemeenschap, wilden ze graag hun liefde voor het plattelandsleven en het Titicacameer met anderen delen. Inmiddels hebben ze meerdere gastenkamers die eenvoudig maar comfortabel zijn, inclusief eigen badkamer. Terwijl Mariela in de keuken een traditionele maaltijd van Quinoa soep en kip met verse groenten voorbereidt, neem ik plaats aan tafel met Walther die me vertelt hoe het allemaal begon. In 2011 won hij een grote landelijke wedstrijd voor microkrediet met zijn ideeën over een duurzame manier om het toerisme naar de gemeenschappen in minder populaire gebieden aan het Titicacameer te stimuleren. Naast het starten van Inti Wasi helpt hij inmiddels ook andere families in de regio bij het opzetten van kleinschalige accommodaties voor toeristen.

Wakker worden in Inti Wasi

Na een heerlijk diner en een dag vol nieuwe ervaringen is het al vroeg tijd om onder de dekens te kruipen; de dikke lamawollendekens, want op een hoogte van ruim 3800 meter nadert de temperatuur hier ’s nachts het vriespunt. Koud of niet: het is de moeite waard om vroeg uit de veren te komen, want wakker worden doe je hier met uitzicht op een opkomende zon boven het meer dat er als een spiegel bij ligt, af en toe onderbroken door een visser die er op uittrekt in een felgekleurd bootje. Dat is ook wat er voor ons op het programma staat vandaag. Tijdens een boottocht met een lokale visser zullen we richting het nabijgelegen onbewoonde eiland Tikonata varen. Maar voor nu is er nog even helemaal niets behalve de absolute stilte en opkomende zon op deze mooie plek.

Ook Mariela krijgt na drie jaar nog steeds geen genoeg van deze magische ochtenden en neemt plaats op het terras in de stoel naast me. Ze vertelt me hoe het uitzicht de afgelopen jaren langzaam is veranderd door de komst van meer bebouwing. “Het ergste is dat het huizen van cement zijn. Wij hebben bewust gekozen voor natuursteen en een rieten dak omdat het mooier in het landschap staat en in lijn is met de traditionele architectuur van dit gebied.” Hoe zij denkt dat dit zich verder gaat ontwikkelen? “Soms ben ik wel eens bang dat het hier over 10 jaar ook begint te lijken op de toeristische gebieden. Maar dat willen we absoluut voorkomen.” Met nog een blik over het uitgestrekte meer vervolgt ze: “Hier is het Titicacameer nagenoeg zoals het er voor de komst van het toerisme was. Wij zullen ons met ons hele hart inzetten om deze plek zo te behouden en het tegelijkertijd wel te kunnen delen met anderen.” Op mijn beurt zeg ik dat ik met heel mijn hart hoop dat dat ze gaat lukken, want dit is met recht een hoogtepunt tijdens een reis door Peru en een ervaring die je eenmaal thuis nog lang zal bijblijven.