Reizen naar Ladakh over land via Zanskar

Bij aankomst op de luchthaven word je naar een aangenaam hotel gebracht. Je kunt de hele dag naar eigen inzicht besteden. Bezoek bijvoorbeeld Old Delhi, met zijn nauwe straatjes, het Rode Fort, de prachtige Jama Majid moskee of de spectaculair barokke Akshardam Tempel. Ook als je deze highlights overslaat, is er genoeg te zien. Het straatleven, met zijn kleurrijke bazaars waar het een gekrioel is van toeterende riksja's, motortaxi's, fietsen, auto's en winkelende mensen, is een belevenis op zich. Jan kan optioneel een stadstour door Delhi organiseren. 

Om 7:40 stap je in de trein, de Shatabdi Express naar Chandigarh. Vier uur later staat onze chauffeur je op het perron op te wachten. Vervolgens rijdt je de bergen van Himachal Pradesh in naar Manali, een rit van zo’n 8 à 9 uur. Manali ligt op 2000 meter, aan het einde van de weelderige groene Kullu-vallei met zijn vele boomgaarden van appels, sinaasappels, peren en pruimen, en is omringd door naaldwouden. Hier overnacht je in een comfortabel hotel.

Manali is een levendig stadje en een populaire zomerbestemming voor Indiërs. Velen komen hier om de sneeuw op de nabijgelegen Rothang Pass te zien, de pas die je morgen oversteekt. In vroegere dagen waren de kleine dorpjes in de omgeving, zoals Malana, om andere redenen populair. Zij waren namelijk het centrum van de Indiase opiumproductie.

Vandaag verken je Manali met een gids. Er zijn Tibetaanse en hindoe-tempels en uiteraard souvenirwinkeltjes en restaurants. Een aangename wandeling voert naar het kleine Hadimba-tempeltje, gelegen in het bos boven Manali. Old Manali, dat ca 25 minuten lopen van je hotel vandaan ligt, is kleinschaliger en hipper, en populair bij jonge budget-toeristen.

Vandaag begint de tocht door de Himalaya echt. De komende drie dagen rijd je over hoge passen, kronkelende wegen en haarspeldbochten. Het is het allemaal waard, want dit is één van de meest spectaculaire bergwegen ter wereld! Vandaag steek je de 3978m hoge Rothang Pass over naar Lahaul. Overigens is er ook een tunnel onder de Rothang pas. Dit verkort de reis, maar maakt hem een stuk minder spectaculair. Aan jou de keuze! 

Op de pas ligt sneeuw en veel Indiase toeristen komen om sleetje te rijden of zelfs ski-les te nemen. Afdalend van de pas bereik je Lahaul, een gebied dat is ingeklemd tussen de Pir Panjal en de Himalaya Keten. Hierdoor ontvangt het minder regen dan de Kullu Vallei, maar nog steeds meer dan Ladakh. Lahaul is ook een overgangsgebied tussen Hindoeïsme en het Boeddhisme. Onderweg naar Keylong kun je hindoeïstische en boeddhistische tempels in hetzelfde dorp zien.

Vandaag blijf je in Keylong (3000m) om aan de hoogte te wennen. Er zijn volop bezienswaardigheden in de omgeving. Breng bijvoorbeeld een bezoek aan Shahur Gompa, een klooster dat tegenover het stadje op de berghelling staat. De weg is niet goed, maar de rit en de uitzichten zijn prachtig. 

Op anderhalf uur rijden van Keylong liggen de stadjes Udaipur en Triloknath. Hier bevinden zich enkele interessante tempels. De boeddhistische tempel in Triloknath wordt zowel door boeddhisten als hindoes bezocht, en is minstens negenhonderd jaar oud. De houten Mrikula Temple in Udaipur heeft wat weg van een Noors staafkerkje. Deze is vermoedelijk oorspronkelijk nog veel ouder en gewijd aan de hindoe-godin Kali. Voor deze excursie moeten we een klein bedrag extra vragen.
 

Van Keylong volgen we eerst de hoofdweg naar Leh. Bij Darcha verlaten we de weg en volgen we een kleiner weggetje omhoog naar de Shingo La pas. Naarmate je hoger komt, wordt de begroeiing schaarser en schaarser, tot er bijna alleen nog rotsen en sneeuw zijn. Op het hoogste punt, de Shingo La (5090m) ben je omgeven door de ruim 6000m hoge toppen van de Himalaya Keten en wordt je beloond met uitzichten op de kleurrijke bergen van Zanskar.
Afdalend langs jakweides bereiken we Kargyak, het eerste dorp van Zanskar, en daarna het op 3800m hoogte gelegen Purne, waar we overnachten in een zeer eenvoudige homestay.

Je vertrekt vanochtend vroeg voor een vier uur durende wandeling op en neer naar Phuktal Gompa, een eeuwenoud en tot voor kort zeer geïsoleerd boeddhistisch klooster (gompa=klooster). Vroeg vertrekken heeft het voordeel dat je op tijd bent om het ochtendgebed bij te  wonen. Phuktal is uniek,  er is geen ander klooster zoals dit in Zanskar of Ladakh. De gebouwen bevinden zich in en rond een grote grot en lijken als zwaluwnesten tegen de rotswand te zijn geplakt.

Lang geleden was dit een plaats waar boeddhistische heiligen mediteerden. De eerste gebouwen stammen uit de elfde eeuw. Dankzij de verborgen ligging is Phugtal gespaard gebleven voor plunderingen door moslimheersers en Mongolen. In de oude meditatiegrot bevinden zich de Dukang (gebedsruimte) en de Gonkhang (tempel voor de beschermgoden). De Dukhang heeft prachtige oude thanka’s (beschilderde gebedsrollen) en muurschilderingen.
Je slaapt vannacht weer in Purne. 
 

Het is ongeveer drie uur rijden van Purne naar Padum, het minuscule hoofdstadje van Zanskar. De route is weer prachtig. Hij volgt de Tsarap Chu (chu=rivier) en passeert pittoreske kleine dorpjes tegen de achtergrond van kleurrijke bergen. Het klooster van Bardan, gebouwd op een rots hoog boven de rivier, is zeker de moeite van een bezoek waard.

Padum ligt op de plaats waar drie dalen samenkomen. De Zanskarrivier, die je overmorgen stroomafwaarts gaat volgen, ontstaat hier uit de samenvloeiing van de Tsarap Chu en de Doda Rivier. Padum is de grootste 'agglomeratie' van bewoning en velden in Zanskar, een administratief centrum en een min of meer toeristische plaats met enkele hotels en restaurants. Je slaapt buiten Padum in het schilderachtige dorpje Karsha.
 

Net als Ladakh heeft Zanskar een overwegend boeddhistische bevolking. Het was één van de eerste gebieden in de Himalaya waar het lamaïstische boeddhisme wortel schoot. Dit komt door de nabijheid van Kasjmir, dat in het begin van de jaartelling een boeddhistisch centrum was. Via Zanskar bereikte het boeddhisme Ladakh en uiteindelijk Tibet.

Het guesthouse waar je geslapen hebt, ligt aan de voet van een steile berg waarop Karsha Gompa is gebouwd. Binnen is het klooster een sprookjesachtig labyrint van kleine en grotere tempels en heiligdommen met enkele zeer oude standbeelden en muurschilderingen. Vanaf het dak heb je een panoramisch uitzicht over de Zanskar Vallei.

Later bezoeken we het klooster van Sani, in de Doda Vallei. De chörten (stupa) hier stamt waarschijnlijk uit de 2e eeuw en is daarmee vermoedelijk het alleroudste boeddhistische bouwwerk in de hele Himalaya.
 

Vandaag rijden we verder richting Ladakh. De tweedaagse route omvat het oversteken van een andere bergketen, de Zanskarketen. We volgen het Zanskardal naar het noorden over een nieuwe, brede asfaltweg, langs het klooster van Stongde, dat ook weer spectaculair op een bergrug ligt. Al snel verdwijnt het asfalt weer en is het hotsebotsen geblazen over een smal, rotsig zandweggetje. Het is uitgehakt in de steile rotswand boven de Zanskarrivier en zo smal  dat twee auto's elkaar nauwelijks kunnen passeren. Dit is avontuur!

Uiteindelijk verlaat je de rivierkloof en klimt de weg naar het grote dorp Lingshed. Dit was tot voor kort één de meest geïsoleerde dorpen van Ladakh en Zanskar. De prachtige, fortachtige boerderijen zijn gebouwd van gedroogde leem en natuursteen, zonder een gram cement. In één van deze huizen breng je de nacht door. Het toilet is een droog composteertoilet (gat in de grond in een kamertje op de eerste verdieping) en de badkamer is de beek.
 

Vandaag gaan we verder over het zandweggetje richting de Indus Vallei, wat kan worden beschouwd als het eigenlijke Ladakh. Maar eerst komen er nog twee passen. Eerst de Singge La, met 4950m de hoogste pas na de Shingo La. Vanaf hier  heb je prachtig uitzicht op een breed dal, geflankeerd door de ruige kammen van de Zanskar Keten. Voorbij het zeer fotogenieke dorpje Photaksar klimmen we weer naar de volgende pas, de Sirsir La (4800m).

De afdaling voert door een prachtige kloof met in de voorzomer bloeiende roze rozen en langs een drietal kleine dorpjes. We bereiken de hoofdweg tussen Kargil en Leh, niet ver van het klooster van Lamayuru. Hier slaap je voor het eerst na zes dagen weer in een heus hotel.
 

Lamayuru Gompa is één van de allerbekendste en mooiste kloosters van Ladakh. Na bezoek aan dit klooster volgen we de oude karavaanroute van Kasjmir naar Leh door de Indus Vallei. Voorbij Khaltse verlaat je de hoofdweg en bereik je Temisgang, het beginpunt van een vierdaagse trektocht.

Hier ontmoet je de gids die je gaat begeleiden en de paarden die je bagage gaan dragen. Vandaag wandel je ongeveer 10km. Je steekt een makkelijke pas over naar het dorpje Hemis Shukpachan, een kleine groene oase van gerstevelden en klaterende beken tussen kleurrijke bergen. Je slaapt hier in een homestay.

Vandaag staat er weer een pas op het programma, maar wederom is de stijging en de daling zeer geleidelijk. De pas heet Sermanchan La (3750 m) en geeft toegang tot het dorpje Yangthang. Ook dit is een fraai, traditioneel Ladakhi dorp.

Vandaag maken we een zij-uitstap naar Ridzong Gompa. De wandeling leidt door een prachtige kloof met een rijk vogelleven. Met wat geluk zie je de rivierroodstaart. Ridzong Gompa is omgeven door abrikozenboomgaarden en beschut door hoge rotsen. Er wonen ongeveer 30 monniken die zich houden aan een strenge leer van de Gelugpa-sekte. Hun boeken zijn hun enige bezit (als het goed is). Er is ook een nonnenklooster, dat tot voor kort een kwijnende bestaan leidde. Mede dankzij een Nederlands initiatief is dit klooster vernieuwd en uitgebreid en hebben de bejaarde nonnen versterking gekregen van een groot aantal jonge nonnen.

De laatste dag van de trek alweer. Het is ongeveer 4 uur lopen naar Likir, een veel grotere plaats dan de kleine gehuchten van de afgelopen dagen. Ook Likir is, je raadt het al, een zeer fraaie gompa rijk. Deze is markant gelegen op een heuvel en stamt uit de 15e eeuw. Op de rotsen ernaast prijkt het grootste openlucht-Boeddhabeeld van India, gebouwd in 1999. Dit is bekostigd met donaties van gelovigen uit de buurt, wat laat zien dat het Boeddhisme ook in Ladakh nog springlevend is.

Per auto reis je verder naar Leh, de hoofdstad van Ladakh. Onderweg passeer je Ladakh’s oudste en kunsthistorisch gezien meest belangwekkende tempel, Alchi Gompa. Hoewel je inmiddels vermoedelijk wel verschijnselen van kloostermoeheid zult vertonen, is Alchi echt een must. In Leh neem je je intrek in een aangenaam guesthouse dat op een rustige plek buiten de stad ligt.

Leh telt ruim 30.000 inwoners. Het lag vroeger op het kruispunt van belangrijke karavaanroutes. Eén daarvan verbond Leh  met Kasjmir, dat is de route die je zelf gevolgd hebt vanaf Lamayuru. Andere liepen naar Yarkand en Kashgar op de Zijderoute en naar Lhasa in Tibet. Deze routes zul je ten dele volgen in de dagen na je verblijf in Leh.

Vandaag en morgen zijn ter vrije besteding. Het is 15-20 minuten lopen naar het aangename centrum van Leh, een bruisend stadje met een relaxte sfeer. In de straatjes van de stad zijn vele kleine winkeltjes die sieraden, religieuze souvenirs en tapijten verkopen, veelal gerund door Kasjmiri en Tibetanen. In de talloze gezellige restaurantjes met dakterras of tuin kun je heerlijk eten.
 

Vandaag ga je via een oude karavaanroute naar de Nubra-vallei. Je passeert de 5450 meter hoge Khardung La, één van de hoogste berijdbare passen ter wereld en, zowel letterlijk als figuurlijk, een adembenemend hoogtepunt van je Ladakh-reis!
 
Nubra is een geïsoleerde enclave op het drielandenpunt van India, China en Pakistan. Het is in veel opzichten nog oorspronkelijker dan de Indus-vallei in de omgeving van Leh.

Wegens de geringe hoogte (ongeveer 3000 m) geniet Nubra een milder klimaat dan de Indus Vallei. Als gevolg daarvan is het groeiseizoen hier langer. Vooral fruitbomen gedijen hier goed en de meeste dorpen zijn omgeven door weelderige groene bosjes van wilgen, abrikozenbomen, amandelbomen en zelfs kastanjebomen.

Vandaag verken je de Nubra-vallei. Je bezoekt de fraaie gompa’s van Sumur en Deskit – waar je ook een prachtig uitzicht over de vallei krijgt - en je maakt een korte wandeling naar een verstopt heilig meertje. Daarnaast kun je een kamelenrit maken door de zandduinen bij Hundar. De kamelen komen uit Yarkhand (aan de Zijderoute) en zijn de enige tweebultige kamelen in India.

Als je liever de benen strekt, nemen we je mee over een klein bergpad naar twee kleine, verstopte gompa’s. Als je alleen de eerste gompa bezoekt, duurt de wandeling ongeveer 2 uur, als je doorloopt naar de tweede ongeveer 5 uur.
 

Na het ontbijt maak je een spannende tocht per SUV langs de Shyok Rivier naar het uiterste oosten van de Nubra-vallei, waar zich het geïsoleerde dorpje Shyok bevindt. Je volgt een brede, wilde en grotendeels onbewoonde vallei, met zandduinen, woestijnvlaktes en grillige, steile en met gletsjers bedekte bergen. Hier en daar passeer je minigehuchtjes van Ladakhi boerderijen. De auto moet soms door kleine rivieren en dat kan best avontuurlijk zijn. Maar voor de ervaren chauffeurs is dit geen enkel probleem. 

Na het ontbijt verken je het dorp met een lokale gids. Deze legt uit hoe de Ladakhi overleven in deze droge bergwoestijn. Ze verbouwen gerst en groenten met behulp van slimme irrigatiesystemen. Een hechte sociale organisatie zorgt ervoor dat niemand achterblijft. In de dorpstempel maak je kennis met onder meer de Boeddha van de toekomst en een viertal vier monniken. De monniken bieden je graag thee aan en kunnen je vertellen over hun manier van leven.

Als je terugkomt van de wandeling staat de lunch klaar. De tweede wandeling is een prachtige natuurwandeling over een vroegere karavaanroute. Het paadje is zeer populair bij wilde bergschapen, Tibetaanse sneeuwhoenders, wolven en zelfs sneeuwluipaarden, maar je komt er geen mens tegen. De stilte is massief en imponerend. Als alternatief kun je een wandeling langs de Shyok rivier maken.
 

Pangong Tso, gelegen op de grens met Tibet (China), is het grootste hooggelegen zoutmeer op aarde (4250 m). Het is niet alleen een spectaculair meer, de route ernaartoe is ook prachtig. Het is slechts 2 uur rijden vanaf de lodge en er is volop tijd om onderweg te stoppen voor foto’s. Je lunch is een heerlijke warme picknickmaaltijd in de buitenlucht op een mooie plek aan het meer. Je slaapt weer in de lodge in Shyok.

Na het ontbijt brengt de auto je terug naar Leh. De 5 uur durende rit leidt weer over een hoge pas, deze keer de over de Changla La (5360 m). Het uitzicht tijdens de afdaling over de Indus Vallei en op de bergen van Zanskar is weer spectaculair. Aan de andere kant van de pas daal je af naar de prachtige oase van Sakti. Hier kun je het grotklooster van Takthok bezoeken of juist naar het markant op een heuvel gelegen Chemie Gompa klimmen.

Vandaag eindigt je rondreis door Ladakh. In de ochtend vlieg je naar Delhi. Bij helder weer word je getrakteerd op spectaculaire uitzichten op de Himalaya. Je hebt in Delhi vermoedelijk nog volop de tijd voordat de terugvlucht naar Amsterdam vertrekt. Meestal is dat in de loop van de dag of 's avonds laat. Je kunt een bezoek brengen aan de diverse attracties die bij dag 1 genoemd zijn. Toch liever de volgende dag pas vliegen? Jan regelt graag een overnachting in een guesthouse of hotel.